ب- گستره واحد گزارشگر به نحوی باشد که صورتهای مالی آن، حوزه عملیات و شرایط مالی آن را به صورت معنی داری معرفی نماید.
ج- دارای استفاده‌کنندگانی بالقوه از صورتهای مالی باشد که قادر و مایل به استفاده از اطلاعات مندرج در صورتهای مالی به منظور تخصیص منابع و سایر تصمیمات بوده و واحد تجاری را ملزم به پاسخگویی در مورد بکارگیری و مصرف منابع می نماید.
IFAC اعتقاد دارد که چند رویکرد در خصوص تعیین محدوده واحد گزارشگری مالی به شرح موارد زیر وجود دارد.
الف- رویکرد اختیار تخصیص منابع مالی
ب- رویکرد قانونی
ج- مفهوم مسئولیت پاسخگویی
د- مفهوم کنترل
چهار رویکرد بالا مانع یکدیگر نبوده و ممکن است در ارتباط با یکدیگر نیز مورد استفاده قرار گیرند. در هر یک از رویکردهای مورد بحث، واحد گزارشگر متناسب با مفهوم مربوط، تعریف و شناسایی می‌شود. به بیان دیگر، بر اساس رویکرد اختیار تخصیص منابع مالی، حساب مستقل یا منابع مالی که برای اهداف خاصی تخصیص یافته است، به عنوان واحد گزارشگر شناسایی می شود. در رویکرد قانونی، ویژگیهای که قانون برای شناسایی واحد گزارشگر تعیین نموده است، مورد تاکید قرار می گیرد و در رویکرد مبتنی بر مفهوم مسئولیت پاسخگویی، محدوده ای که مقامات برگزیده و منصوب نسبت به آن پاسخگو میباشند، مورد توجه قرار خواهد گرفت. در رویکرد مبتنی بر مفهوم کنترل، واحد گزارشگر از گستره وسیعی برخوردار است که شامل اعمال مدیریت بر کلیه منابع تحت کنترل و تعهدات ایجاد شده خواهد بود.
۲-۱-۱۱- جایگاه تئوری وجوه مستقل
در حال حاضر، در گزارشهای مالی دولتها و حکومتهای محلی و نهادهای بزرگ بخش عمومی، تئوری وجوه نقش برجسته ای در ایجاد شفافیت مالی و کنترل هدایت منابع مالی به سوی اهداف مصوب ایفا می کند. سازمانهای بزرگ بخش عمومی از راه گزارشگری در سطح حساب های مستقل، اطلاعات لازم را در خصوص هر یک از منابع مالی در اختیار ارائه می دهند، تا از یک سو مسئولیت پاسخگویی مالی خود را در مورد مصرف و یا حفظ و حراست از هر یک از منابع مالی احراز و از سوی دیگر شرایط را برای ارزیابی این مسئولیت فراهم نمایند. نقش انکار ناپذیر تئوری وجوه در گزارشگری مالی فعالیتهای از نوع حاکمیتی دولت و گمرکات، در آخرین تحولات حسابداری و دولتهای ایالتی و محلی آمریکا که در انتشار و اجرای بیانیه معروف۳۴ مصوب سال ۱۹۹۵ GASB1 متبلور شده است، مورد توجه و تاکید قرار گرفته است. در فرایند تصویب بیانیه مذکور، GASB به این نتیجه رسید که ارائه اطلاعات مربوط به مسئولیت پاسخگویی مالی، کماکان از راه گزارشگری مالی فعالیتهای از نوع دولتی و به دلایل زیر ادامه یابد.
الف- گزارشگری مالی برای ایفای مسئولیت پاسخگویی فعالیتهای از نوع دولتی در پاسخ به تقاضای مستمر، در مورد کنترل تحصیل و مصرف منابع مالی عمومی توسعه یافته است. هیات اعتقاد دارد که این هدف اساسی کماکان برای استفاده کنندگان از گزارشهای مالی، اهمیت دارد.
ب- هیات در بیانیه مفهومی شماره یک، بر اهمیت بودجه عمومی به عنوان ابزاری برای بیان سیاستهای عمومی، مقاصد مالی، کنترل و همچنین مبنایی برای ارزیابی عملکرد تاکید نموده است. هیات همچنین بر مفید بودن ساختار حساب های مستقل و استفاده از نظام حسابداری حسابهای مستقل، بعنوان ابزار کنترل و وسیله ای برای هدایت وکنترل مصرف منابع مالی‌برای انطباق با قوانین ومقررات ومحدودیت های قانونی تعیین شده، تاکید کرده است.
ج- براساس مطالعات انجام شده در خصوص گزارشهای مالی که در سالهای ۱۹۸۵ و ۱۹۹۰، توسط جونز و دیگران و ویلسون صورت گرفت، GASB به این نتیجه رسید که استفاده کنندگان از گزارشهای مالی، علاقه شدیدی به اطلاعاتی در مورد جریان منابع مالی، تطبیق عملکرد با مصوب و گزارشگری بر مبنای تئوری وجوه و حساب های مستقل دارند و به همین دلیل هیات مقررنمودکه این نوع گزارشگری مالی کماکان ادامه یابد. ( باباجانی ، ۱۳۸۹، ۸)
۲-۱-۱۲- جریان اطلاعاتی گزارشگری مالی :
گرچه گزارشگری مالی چرخه تکراری شامل تعامل متقابل بازیگران مختلف است ، شاید بهتر باشد آنرا یک جریان اطلاعاتی بنامیم . این جریان اطلاعات از مدیریت شرکت که زیر نظر مستقیم هیئت مدیره انجام وظیفه می کند و با تهیه اطلاعات مالی و بعد با تهیه صورتهای مالی آنرا در برخی کشورها برای تصویب مجمع عمومی و در برخی کشورها برای تصویب هیئت مدیره ارائه می کند، مسیری طولانی را طی می کند. در این میان حسابرسان نیز در تعامل با مدیریت اظهار نظر مستقل و حرفه ای خود را عرضه می کنند . روابط عمومی ها و گاهی رسانه ها اطلاعات را توزیع می کنند ، آنالیست ها و موسسات رتبه بندی آنرا ارزیابی می کنند و نهایتأ جریان اطلاعات به سرمایه گذاران و ذینفع ها که مشتری واقعی اطلاعاتند ، پایان می یابد . استاندارد نویسان قواعد بازی را تعیین می کنند ، مقررات گذاران به محکم کاری مشغولند و بانکهای سرمایه گذاری و وکلا در این میان به سایر بازیگران توصیه هایی می فروشند و خلاصه خیلی ها کنار این گود نشسته اند .(مردانی، ۱۳۹۰، ۵۵)
۲-۱-۱۳- محدویت های گزارشگری مالی
هر گزارش خواسته یا نا خواسته دارای محدودیت هایی می باشد که گزارشگری مالی نیز از این قاعده مستثنی نیست.در اینجا ضروری است محدودیت های گزارشگری مالی نیز شناخته شود تا با توجه به موضوع پژوهش،تصمیم گیری دقیق تری صورت پذیرد.
کلیات مربوط به این محدودیتها به شرح زیر است:
۱-گزارشگری مالی تنها یکی از منابع اطلاعاتی است و نمی تواند تمامی نیاز استفاده کنندگان را ارائه کند ولی به عنوان یکی از موارد اساسی برای تکمیل اطلاعاتی است که بتواند در تصمیم گیری های اقتصادی مفید باشد.
۲- اطلاعاتی که طی یک گزارش مالی ارائه می شود به یک واحد خاص مربوط است وبه کل صنعت ویا اقتصاد کلان مربوط نیست.
۳- اطلاعات مندرج در گزارش های مالی عمدتا تاثیر مالی معاملات و حوادثی است که در گذشته اتفاق افتاده است.
۴-اطلاعات مندرج در گزارش های مالی بیشتربه صورت تقریبی اندازه گیری شده و ارائه می شود.
۵-تهیه و استفاده ازگزازش های مالی مستلزم مخارج است که وجود هزینه خود باعث محدودیت در کمیت و کیفیت گزارشهاست.
۶- گزارشگری مالی با هدف ارائه اطلاعات به افراد و گروههایی تهیه می شود که عمدتا خارج از واحد اقتصادی است و در جریان مستقیم عملکرد واحد قرار ندارند.
۷- اصولا گزارش های مالی با برخورداری از تکنیک های علمی و عملی عمدتا برای افرادی قابل استفاده است که در حد معقول دارای بینش و آگاهی های اولیه در زمیته مسائل تجاری و اقتصادی هستند و از توانایی کافی برای درک مفاهیم مندرج در گزارش های مالی برخوردار باشند ویا به یادگیری آن تمایل داشته باشند.به سخن دیگر،گزارش های مالی به منزله وسیله ای است که استفاده از آن مستلزم شناخت و حداقل مهارت است .
۸- اساساً حسابداری مالی که گزارش های مالی بر اساس آن تهیه می گردد برای اندازه گیری مستقیم ارزش واحد اقتصادی طراحی نشده ولی اطلاعاتی که تهیه می شود می تواند برای افرادی که مایل به برآوردی ارزش واحد اقتصادی باشند نیز مفید و موثر واقع شود.
اما انتخاب روش از بین روش های حسابداری واز میان گونه های گزارشگری و همچنین از خلال اطلاعات که باید افشا شوند نیازمند معیارهایی است که این معیارها مشخص می کنند چه اطلاعاتی برای اهداف تصمیم گیری مناسب تر است،ترکیبی متناسب از دو معیار،مرتبط بودن و معتبر بودن ضابطه اصلی برای انتخاب اطلاعات است و قابلیت مقایسه و ثبات رویه (یکنواختی)از معیارهای ثانویه است. درجه اهمیت ومخارج تهیه اطلاعات به عنوان عوامل محدود کننده نیز باید همواره مورد توجه قرار گیرند. ارتباط یک اطلاع خاص با تصمیم گیری افراد بستگی به نیاز ومدل تصمیم گیری دارد. اطلاعات مربوط باید استفاده کنندگان را در ارزیابی وقایع گذشته ،حال و آینده کمک کند که یا موجب تایید انتظارات قبلی ویا موجب تصمیم آنها می گردد. اطلاعات باید به موقع باشد یعنی قبل از آنکه ارزش اطلاعات خود را از دست بدهد در اختیار استفاده کننده گان قرار بگیرد . معتبرترین اطلاعات به میزان قابلیت اطمینان آن در ارتباط با هدف مفید آن بستگی دارد. لذا اعتبار اطلاعات به درجه درستی و صحت آن بستگی دارد. اعتبار اطلاعات بین استفاده کنندگان متفاوت است،استفاده از روش های یکسان در تهیه اطلاعات در طول زمان موجب یکنواختی و قابلیت مقایسه آنها می شود.(ثقفی،۱۳۸۸، ۲۰)
۲-۱-۱۴- گزارشگری مالی دولتی :
استفاده کنندگان اصلی اطلاعات مالی دولتی به اطلاعات مفصل تری نسبت به اطلاعات مندرج در صورتهای مای اساسی نیاز دارند.
گزارشگری مالی سالانه۱ باید در بر گیرنده بخش مقدمه، بخش مالی و بخش آماری باشد.
بخش مقدمه: مطالب مطرح شده در بخش مقدمه باید شامل صفحه عنوان و صفحه فهرست مطالب، گزارش مدیر مالی۲ و سایر مطالبی باشد که به نظر مدیریت مناسب باشد.
گزارش مالی: این گزارش ممکن است نامه ای از طرف مدیر مالی به مدیر عامل و هیات مدیره واحد دولتی باشد. این نامه یا متن توضیحی باید بیان کننده الزامات قانونی و رویه ای مربوط به گزارش باشد. جنبه های با اهمیت وضعیت مالی و عملیات مالی واحد گزارشگری را به طور مختصر برای حسابهای مستقل و گروه حسابها در کل مورد بحث قرار دهد.
بخش مالی گزارش مالی جامع سالانه باید در برگیرنده مواد زیر باشد:
۱-گزارش حسابرس
۲- صورتهای مالی اساسی
۳- صورتهای ترکیبی و انفرادی هر یک از حسابهای مستقل و گروه حسابها و جداول.
صورتهای مالی اساسی در بخش مالی گزارش مالی جامع سالانه شامل موارد زیر است :
۱- ترازنامه ترکیبی کلیه حسابهای مستقل، گروه حسابها و واحدهای وابسته
۲- صورتهای ترکیبی در آمدها، مخارج و تغییرات در مازاد و حسابهای مستقل دولتی کلیه حسابهای مستقل و واحدهای وابسته.
۳- صورت ترکیبی درآمدها، مخارج و تغییرات در مازاد حسابهای مستقل- بودجه واقعی- کلیه حسابهای مستقل عمومی و در آمد های اختصاصی.
۴- صورت ترکیبی درآمدها، هزینه ها و تغییرات در سود تقسیم نشده ( ارزش ویژه) کلیه حسابهای مستقل سرمایه ای ( تجاری) و واحدهای وابسته.
۵- صورت ترکیبی جریان وجوه نقدکلیه حسابهای مستقل سرمایه ای(تجاری)و واحدهای وابسته.
بخش آماری: علاوه بر بخش مقدمه و بخش مالی گزارش مالی جامع سالانه دارای بخشی به منظور ارائه جداول و نمودارها برای نمایش داده های اقتصادی، اجتماعی، روندهای مالی و ظرفیت مالی دولت به تفضیل، برای رفع نیاز خوانندگان علاقمند به فعالیتهای واحد دولتی نیز است. بیانیه های هیات استانداردهای حسابداری دولتی ضرورت در نظر گرفتن مندرجات جداول برای ارائه در گزارش مالی جامع سالانه را توصیه میکند.( مهدوی ، ۱۳۸۸، ۷)
۲-۱-۱۵- اهداف گزارشگری دولتی
هدف کلی حسابداری و گزارشگری مالی دولتی عبارت است:
- فراهم آوردن اطلاعات مالی سودمند برای تصمیم گیری اقتصادی،سیاسی و اجتماعی وانجام وظایف پاسخگوئی و مباشرت.
