بنابراین ، بدیهی است که بازیکنان کلیه خطرهای عادی و قابل پیش بینی هر ورزش خاص را می پذیرد ، ولی خطر صدمات ناشی از اقدامات غیر منتظره و خلاف روحیه ورزشی همبازیهای خود را که بی محابا ایمنی سایر بازیکنان را به مخاطره می اندازند، نخواهند پذیرفت.

ورزش های خشن از نظر امکان بالقوه جبران خسارت با سایر ورزش ها تا حدی فرق دارند البته در این گونه ورزش ها ، درگیری میان بازیکنان تا میزان مشخصی قابل انتظار است و بخشی از آنها به حساب می آید.
با وجود این ، شرکت در بازی فوتبال که ضرورتاً مستلزم درگیریهای بدنی است به معنای رضایت به درگیریهایی نیست که به موجب مقررات آن ورزش ممنوع شده است ، مشروط بر اینکه آن مقررات به منظور حفاظت از بازیکنان وضع شده باشد نه اینکه صرفاً نقش اداره بازی را ایفا کند .
در یکی از پرونده های اخیر ایلیونز سعی بر این است که وضعیت شکایات ورزشی در آن ایالت روشن شود در این پرونده بازیکن نوجوانی که در پست دروازه بانی هاکی روی یخ در حیاط منزل دوست خود بازی می کرده مصدوم می شود .^[۱۱۱]
در رای دادگاه اولین سئوال این است که آیا هاکی روی یخ یک ورزش خشن است ؟ آیا شرکت کنندگان در این بازی سازمان یافته اند و تحت نظر مربی به فعالیت مشغول بوده اند ؟ پس از اینکه هاکی روی یخ یک ورزش خشن تلقی گردید، دادگاه به این ضابطه توجه می کند که در این گونه ورزش ها صرف تقصیر برای احراز سبب دعوا کافی نخواهد بود و عمدی بودن عمل و سوء نیت مرتکب برای اینکه شکایت مبتنی بر تقصیر بازیکن پذیرفته شود ضروری است .
عمد و سوءنیت عبارت است از رفتاری که مرتکب در نادیده گرفتن ایمنی دیگران کوتاهی و یا بی پروایی می کند و عمل خوانده در این مثال نه عمدی بوده است و نه همراه با سوء نیت .
بنابراین ، اساساً، صدمات ناشی از ورزش های خشن که در روال طبیعی آنها حادث می شود. عمدی و همراه با سوء نیت تلقی نخواهد شد، به همین جهت برای اقامه دعوا تحت عنوان تقصیر کافی نخواهد بود.
قسمت ۲: سایر شرکت کنندگان(شرکاء):
سایر افرادی که به نوعی در عملیات ورزشی دخالت دارند نیز در زمره این بحث قرار می گیرند و بحث در مورد حقوق و تکالیف آنها لازم به نظر می رسد زیرا این افراد هم به نوعی ، ورزش مرتبط بوده و می توان اعمال ارتکابی توسط آنان را مرتبط به بند ۳ ماده ۵۹ دانست :
۱-۲-۲ – مربیان : این افراد کسانی هستند که به طور مستقیم در فعالیت ورزشی دخالت نداشته اما وظیفه نظارت مستمر بر ورزشکاران و مراقبت جسمانی ورزشکار را عهده دار می باشند. گاهی پیش می آید که وی بدون توجه به احتیاطات لازم مربوط به وظایف خود در قبال بازیکن دست به اعمال و رفتاری می زند که خواسته یا ناخواسته باعث بوجود آمدن مسئولیت خود می شود. بعنوان مثال می توان اینگونه گفت که چنانچه یک مربی بدون توجه به آمادگی یک بازیکن او را وادار به مسابقه می کند که در آن لحظه ورزشکار از لحاظ جسمانی آمادگی آن نوع تمرین یا مسابقه خاص را نداشته و به لحاظ همین صدمه جسمانی به وی وارد می ایدمربی مسئول خواهد بود.
از طرفی دیگر مربی باید صلاحیت علمی و فنی برای آماده سازی ورزشکار در مورد آن ورزش خاص را داشته باشد و چنانچه در این راستا اموزش نادرستی به ورزشکار بدهد که باعث آسیب دیدن او شود نیز وی ضامن می باشد و مسئولیت قانونی خواهد داشت ، همچنین عدم شناخت صحیح از توانایی های ورزشکار که شامل مهارت ، قدرت بدنی و میزان فشار بر بدن ورزشکار است ممکن است منجربه بروز حادثه شودکه مسیولیت این امربامربی میباشد. فی المثل فردی که بعنوان شناگر به معلم شنا سپرده می شود و بعلت ناتوان بودن در اعضای اصلی دست و پامربی به خاطر قوی شدن قدرت اووی را اجبار به طی مسافت طولانی در آب می کند وچنانچه حادثه ای برای وی رخ دهد برای معلم شنا که بعنوان مربی بوده است مسئول می باشد.
یکی از مطالب مهم در مورد انجام وظایف مربی در ورزش “وظیفه مراقبت“ می باشند ، مربیان باید به نوعی رسیدگی به ورزشکاران مدیریت نمایند که بتوانند با توجه به سن و نوع فعالیت ورزشی از بروز انواع حادثه پیشگیری نمایند در عمل دیده می شود که تعداد زیادی ورزشکار بعلت نبودن فضای کافی در یک محیط جمع می شوند تا توسط یک مربی تحت آموزش قرار گیرند در چنین موقعیتی مربی می بایست با توجه به مجموع شرایط و اوضاع و احوال موجود از جمله سن ، قد ، وزن ، مهارت ، امکانات … برنامه ریزی مناسب جهت جلوگیری از حوادث قریب الوقوع را بنماید. یکی از موارد دیگر که در این قسمت قابل بحث می باشد نظارت مستمر بر فعالیت های ورزشی ورزشکاران توسط مربی می باشد که چنانچه این نظارت به طور کامل و مستمر انجام شود مسئولیتی به عهده مربی نخواهد بود. من حیث المجموع مسئولیت مربی ، کمک مربی ، معلم ورزشی … عبارت است از :
احراز سلامتی کسی که می خواهد تحت نظر مربی به فعالیت ورزشی بپردازد.
آگاهی معلمین و مربیان از ورزش مورد نظر به مفهوم علمی و بکارگیری این آگاهی در امر آموزش .
بازدید و بررسی از وسایل شخصی ورزشکاران و اماکن و تجهیزات ورزشی .
سازماندهی و تجانس ورزشکاران در فعالیت های ورزشی .
حضور و نظارت مستمر در صحنه با هوشیاری کامل .
کمک متعارف به ورزشکار مصدوم در حدود توانایی.^[۱۱۲]
در آمریکا مربیان به هیچ وجه بیمه گر یا ضامن ایمنی شاگردان خود نیستند. بعضی از صدمات بویژه در ورزش هایی که متضمن درگیری است ، اجتناب ناپذیر و به همین دلیل جبران خسارت آنها با اقامه دعوا میسر نیست. ^[۱۱۳]
مربیان باید با اعمال مراقبت متعارف از ایجاد خطرهای قابل پیش بینی برای ورزشکاران جلوگیری کنند و البته معیار عرف در هر ورزش فرق دارد و میزان آن در فعالیت های ورزشی خشن افزایش خواهد یافت.
در مجموع ، مربیان وظیفه دارند برای ایمنی بازیکنان خود مراقبت متعارف را به عمل آورند .
مربیان را می توان به دلیل نقض بعضی وظایف خاص مسئول دانست . به طور کلی باید گفت که آنان موظفند با توجه به روش های ایمنی و یا راههایی که صدمات را به حداقل می رساند، به ورزشکاران خود آموزش دهند و نیز برای آنها تجهیزات حفاظتی ایمن و مناسبی تهیه کنند .
در صورتی که ورزشکار مصدوم هنوز سلامتی اش را باز نیافته باشد و خطر صدمه وی در صورت بازی دوباره تشدید شود ،نباید از سوی مربیان مجبور به انجام فعالیت های ورزشی گردد.
مربیان همچنین ملزم به تدارک کمک های پزشکی هستند. به عنوان مثال در صورتی که مربی در جلب کمک های پزشکی به طریق مقتضی و به موقع برای بازیکنی که ضربه شدیدی خورده، اقدام نکند مسئول خواهد بود. چنانچه مربی وظیفه مراقبت متعارف در مورد ورزشکاران تحت نظارت خود را به انجام رساند، تقصیری متوجه او نخواهد بود.
از مصادیق دیگر این وظیفه، آموزش مناسب از طریق توضیح برای ورزشکاران است که چگونه بازی کنند و باید برای او به دقت محرز شود که آنان در شرایط بدنی مطلوب قرار دارند.
بنابراین چنانچه مربیان در به حداقل رساندن احتمال وقوع صدمات، اقدامات متعارف را به عمل آورند وظیفه مذکور را باید انجام یافته تلقی کرد .
البته هر چند آموزش متناسب و کافی به بازیکن یک امر الزامی است، ولی چنانچه مربی در اجرای مراقبت متعارف برای حفاظت از بازیکنان خود کوتاهی کند و صدمه ، ناشی از این قصور باشد در مسئولیت او تردیدی نخواهد بود.
هر گاه مربی در انجام مراقبت به میزان لازم کوتاهی کند مقصر است و این تقصیر اعم است از اینکه به صورت فعل باشد یا ترک فعل.
در راستای اثبات تقصیر مربی، بعضی ایالات آمریکا به قاعده اعمال معیارهای منطقه ای که با ضوابط سوء درمان در پزشکی قابل مقایسه است، استناد می کنند .
این قاعده ایجاب می کند که هر مربی با دارا بودن ضوابط حاکم بر سایر مربیان در آن منطقه مورد ارزیابی قرار گیرد، برای مثال از مربیان مناطق روستایی نباید انتظار داشتن تخصص های فنی مربیان شهرهای بزرگ را داشت.
بنابراین قاعده، اقتضا دارد که هر مربی ملزم به رعایت مراقبت متعارفی باشد که در همان منطقه جغرافیایی قابل اعمال است ؛ به عبارت دیگر قضاوت در باره مربیان ترجیحاً بر اساس ضوابط محلی است ، نه معیارهای ایالتی یا ملی البته قاعده اعمال ضوابط محلی متعلق به زمانی بود که نمی توانستیم فنون مربی گیری را به نقاط بسیار کوچکی مانند ماربل در کلرادو یا نوم در تگزاس ببریم؛ در حالی که در عصر ما یعنی زمان کلینیک های مربیگری، ویدئو، آموزش های مستمر، جزوات آموزشی و مجلات مربیگری، قاعده اعمال ضوابط محلی مشروعیت منطقی خود را از دست داده است .
۲-۲-۲- داوران: داوران افرادی هستند که عهده نظارت و اداره بازی ها را به عهده دارند. وظیفه که به عهده داوران می باشد حسن نظارت بر اعمال ورزش می باشد و با توجه به آموزش و تخصص که در راستای انواع خطاها طی دوره های آموزشی دیده اند بهتر از هرکسی درطی مسابقه می توانند جلوی هرگونه تصادم و اتفاق را که ممکن است منجر به انواع حادثه را بشود بگیرند. به عنوان مثال چنانچه داوری بدلیل ناتوانی در داوری یا اشتباه از قطع و تعلیق بازی جلوگیری ننماید و به فرد مصدوم توجهی ننماید مسئول شناخته خواهد شد مانند برخورد دو بازیکن فوتبال که از ناحیه سر مصدوم شده اند و دچار خونریزی شده اند که چنانچه به واسطه عدم توجه داور و عدم قطع بازی به آنها آسیبی وارد آید داور مسئول است و از لحاظ جزایی قابل تعقیبب می باشد.
وظیفه دیگر داوران بررسی اسباب و وسایل مورد استفاده ورزشکاران می باشد . داوران موظف بررسی آلات و ادوات و وسایلی هستند که در طول مسابقه توسط ورزشکار استفاده می شود یا از آنها به صورت تزیینی در دست ، پا ، گردن خود استفاده می نماید. داورها باید قبل از هر مسابقه وسایل مربوط به آن ورزش را مورد بررسی قرار داده و چنانچه در آنها ایرادی می بینند که ممکن است باعث آسیب رسانیدن و جراحت ورزشکاران دیگر می شود ، ورزشکار استفاده کننده را ملزم به تعویض یا استفاده نکردن از آن وسیله نمایند. بعنوان مثال در ورزش فوتبال استوک های کفش باید به میزان مقرر در قانون باشد و چنانچه بیش از آن باشد و داور باید ابتدا آن را بررسی و در صورت مغایرت با قانون از استفاده از آنها جلوگیری نماید. و یا مثال دیگر وجود انگشتر در دست بازیکنان در رشته های مختلف ورزشی می باشد که بارها دیده ایم که داوران در این راستا به ورزشکار تذکر داده که انگشتر را از انگشتان در بیاورد یا دور آن را چسب یا با نوار کند که باعث صدمه زدن به دیگران ورزشکاران نشود پس چنانچه به واسطه عدم بررسی آلات و ادوات و وسایل مربوط به ورزشکار صدمه ای به دیگری وارد آید داور به علت عدم نظارت صحیح مسئول شناخته خواهد شد. در تمامی رشته های ورزشی موجب مسئولیت آنان خواهد بود. از طرفی دیگر داوران موظف به جلوگیری از اجرای حرکات یا فنون خطا در حدود مقررات توسط ورزشکاران می باشند و چنانچه داوران شاهد اجرای فن خطا و خطرناک از جانب یکی از بازیکنان باشد و از آن حرکت جلوگیری ننماید و علام خطا نکند نیز مسئول شناخته خواهد شد . در نهایت قصور داوران در موارد ذیل در تمامی رشته های ورزشی موجب مسئولیت آنان خواهد بود :
بازدید از اماکن و تجهیزات ورزشی قبل از شروع بازی.
بازدید از وسایل شخصی ورزشکاران و جلوگیری از استفاده وسایل شخصی غیر مجاز.
جلوگیری از اجرای حرکات یا فنون خطا در حدود مقررات.
اقدام لازم نسبت به ورزشکاران مصدوم.
در آمریکا برای خنثی کردن آنچه که از نظر بسیاری به عنوان یک هشدار قلمداد شده است، ایالت نیوجرسی قانونی را وضع و منتشر ساخت که به موجب آن اقامه دعوا علیه داوران و سرداوران منتفی است مگر اینکه مرتکب تقصیر فاحش(عمدی) شده باشند.^[۱۱۴]
این ایالت همچنین به موجب قانونی ، داوران داوطلب را تا حدودی از مسئولیت مدنی ناشی از عمل آنها در زمینه نظارت عادی بر ورزش مصون می دارد. این مصونیت داوران داوطلب را از مسئولیت ناشی از عملکرد آنها در موضوع مراقبت متعارف نیز به طور جزئی مبری می نماید .
با وجود همه اینها، اگر دعاوی و قوانین مبهم باشد، موفقیت آمیزترین روش در اقامه دعوا علیه داوران ادعای انحراف از انجام وظیفه نظارت بدون تقصیر است. وظیفه هر داور نظارت شایسته بر مسابقه ورزشی است و در واقع دولت ملزم به اجرای مقررات ایمنی است و در صورت نادیده گرفتن این تکلیف و یا عدم اجرای آن به نحو مطلوب داور به دلیل مقصر بودن مسئولیت خواهد داشت.
۳-۲-۲- ترتیب دهندگان رقابتهای ورزشی: اشخاصی که وظیفه ترکیب دادن رقابت های ورزشی را عهده دار می باشند اعم از افراد حقوقی یا حقیقی که مسئولیت این افراد بیشتر مواردی را شامل می شود که در انجام وظیفه خود در ارتباط با نحوه صحیح برگزاری مسابقات کوتاهی نموده اند و همین کوتاهی باعث وارد شدن صدمه به دیگران شده است ، بدین ترتیب بعنوان مثال چنانچه ورزشگاهی یا سالنی آمادگی برگزاری مسابقه ای را نداشته باشد و فرد مسئول دستور به انجام مسابقه در این مکان را دهد در قبال هرگونه حادثه ای مسئول شناخته می شود. درکشور ما نمونه این حوادث بسیار زیاد است که نزدیک ترین آن حادثه ورزشگاه نوشهر بود که بدون توجه به گنجایش ورزشگاه تعدادی بیشتر از ظرفیت تماشاچی وارد ورزشگاه شده بود که این امر منجر به فرو ریختن جایگاه تماشاچیان و کشته و زخمی شدن نفرات زیادی شد.
۴-۲-۲- پزشک و امدادگران: پزشکان و امدادگران هرچند در حوادث ناشی از عملیات ورزشی دخالت ندارند اما عدم کمک آنها که مصداق بارز ترک فعل می باشد موجب مسئولیت آنان می گردد البته این امر بیشتر پس از مصدومیت یک ورزشکار است که عدم همکاری یا عدم مهارت افراد مذکور ممکن است باعث تشدید مصدومیت و جراحت شود که این امر باعث مسئولیت آنان در این زمینه می شود. وقتی در بعضی از رشته های ورزشی چنانچه پزشک اجازه ادامه فعالیت را ندهد ورزشکار دیگری مجاز به انجام فعالیت نمی باشد و تشخیص اشتباه پزشک موجب ضمان او خواهد بود ، بعنوان مثال : چنانچه بازیکنی که مصدوم شده است به درستی توسط پزشک مداوا نشود یا اینکه پزشک با وجود صدمه بسیار به او اجازه ادامه بازی را بدهد چنانچه حادثه ای برای ورزشکار اتفاق بیفتد مسئول خواهد بود.
در آمریکا چهره دیگری از طب ورزشی که با آن آشنایی بیشتری داریم مساله سوء درمان است که می توان آن را چنین تعریف کرد : “ هر عمل خطا یا ناشیانه ای که از طرف پزشک یا هر فرد حرفه ای دیگری انجام گیرد.” واژه سوء درمان نه فقط به مفهوم تقصیر یا بی مبالاتی در اجرای مراقبت متعارف است بلکه فقدان حداقل دانش حرفه ای و مهارت را نیز در بر می گیرد و می تواند شامل هر رفتار مسئولیت آوری باشد که پزشک در جریان اعمال مراقبت پزشکی یا درمانی مرتکب می شود.^[۱۱۵]
وظیفه عبارت است از الزام به تبعیت از معیارهای خاص رفتاری که باید نسبت به دیگران اعمال گردد. مصادیق این وظیفه عبارتند از: وظیفه آشکار نمودن، آموزش، وظیفه آشکار ساختن در صورتی که پزشک در استخدام شخص ثالثی مانند منطقه آموزشی یا تیم حرفه ای باشد و وظیفه افشای خطای پزشکی.
گفتار دوم: شرایط حاکم بر بند ۳ ماده ۵۹
قانونگذار در بند ۳ ماده مذکور، جهت جرم نبودن حوادث ناشی از عملیات ورزشی به احصاء شرایطی پرداخته است که با وجود این شرایط مرتکب از مجازات مبرا خواهد بود عدم نقض مقررات مربوط به آن ورزش و عدم مخالفت مقررات ورزشی با موازین شرعی از جمله آن است. ما در ذیل به بررسی هر یک می پردازیم:
بند ۱: عدم نقض مقررات مربوط به ورزش
یکی از اولین شروط جرم نبودن حوادث ناشی از عملیات ورزشی رعایت مقررات ومربوط به آن ورزش می باشد. این مقررات شامل حرکات ، عملیات ورزشی ، اسباب ، تجهیزات ، موارد مورد استفاده ورزشکار یا زمان و مکان ورزش می باشد که به تعدادی از آنها در قسمت قبل پرداخته شد.
از طرفی هم باید توجه داشت که مقررات در این ماده مقررات خاص مربوط به هر ورزش را هم شامل می شود که خطاهای آن ورزش را که در قوانین احصا شده است را در بر میگیرد اما این بدان معنا نمی باشد که مقررات صرفا ً به مفهوم خاص مورد استفاده قرار گرفته بلکه شامل عموم شامل مربوط به یک ورزش می باشد و نقض آنها می تواند باعث وقوع جرم شود. حال به توضیح مطالب ذکر شده می پردازیم :