۱-نویسنده ملموس^[۲۵] خواننده ملموس^[۲۶]
۲-نویسنده انتزاعی ^[۲۷] خواننده انتزاعی^[۲۸]
۳-راوی تخیلی^[۲۹] مخاطب تخیلی^[۳۰]
۴-کنش­گر ^[۳۱] کنش­گر
الگوی زیر موقعیت­های (وجوه) متن روایی ادبی را معرفی می­نماید.

خواننده ملموس
نویسنده
ملموس
قرار گرفتن مرحله به مرحله­ این مربع­های متناوب نشان از وجود سلسله مراتب معنایی بین وجوه گوناگون دارد که در اوج و متنهی­الیه این سلسله مراتب نویسنده انتزاعی کل ساختار اثر ادبی را فرمانروایی می­ کند. بر اساس تعریف ارائه شده از روایت توسط لینت ولت، می­توان حداقل دو زمان و مکان کاملاً جدا از یکدیگر را در الگوی بالا بر اساس تقابل راوی – مخاطب/ کنشگران مشاهده نمود.
۱-زمان ومکان لحظه روایت، یعنی همان زمان و مکانی که راوی و مخاطب در آن قراردارند؛
۲-زمان و مکان کنش­گران، یعنی همان زمان و مکانی که کنش­گران، کنش­های خود را در آن زمان و مکان انجام داده­اند.
راوی در لحظه روایت با جدائی از زمان و مکان لحظه روایت، روایت کنش­گران را آغاز می­ کند. در این صورت گسست زمانی و مکانی بین او و کنشگران روایت که در سطح دیگری یعنی در زمان و مکان دیگری قراردارند رخ می­دهد. راوی به کمک این گسست یا انفصال زمانی و مکانی حوادثی را روایت می­ کند که در گذشته ( گذشته نسبت به راوی و مخاطب) رخ داده­اند. او این حوادث را برای مخاطب خود روایت می­ کند. این راوی گاهی به کمک نقل قول­های مستقیم، غیر مستقیم و غیر مستقیم آزاد سخن کنش­گران را آزاد می­ گذارد که با یکدیگر صحبت کنند.( دیالوگ).» (لینت ولت، ۱۳۹۰ : ۲۶ – ۲۵).

۳-۱۰-جایگاه زمان در روایت
با کمی درنگ در نقاط مشترک ارائه شده از روایت درمی­یابیم که در آن عناصر «حوادث، کنش­ها و رویدادها» ، «زمان، توالی و روند زمانی» وجود دارد که این عناصر به صورت «یکپارچه و نظام یافته» ارائه می­ شود. این موضوع در تعریف بیان ایبرمز آشکار است آنگاه که می­گوید: «یکی از نگرش­های اصلی روایت شناسان ساختارگرا آن است که گفتمان روایت، یک داستان ^[۳۲]را – یعنی صرف وقایعی که در برهه­ای از زمان رخ داده اند – در ساختار نظاممند یک پیرنگ ادبی شکل می­دهد.» (ایبرمز ،۱۳۸۷ : ۲۶۰ ). البته هر روایت «زنجیره­ی حوادث در روال مناسبات علت و معلولی در زمان و مکان است.» (احمدی، ۱۳۷۱ : ۲۵۰).
بنابراین حوادث و کنش­های روایت که به گفته ارسطو دارای آغاز، میانه و پایان است هنگامی یکپارچه و نظاممند می­شوند که در برهه­ای از زمان قرارگیرند و بر اساس نظمی علی و معلولی ارائه شوند؛ از همین روست که طرح (پی رنگ) را نقل «حوادث با تکیه بر موجبیت و روابط علت و معلولی» دانسته ­اند.( فورستر، ۱۳۵۲ : ۱۱۲). بنابراین می­توان گفت که زمان عنصری روایی است که نویسنده را در ساخت پیرنگ آگاهانه یاری می­رساند. دیوید برودل معتقد است: «مردم در این موضوع که چه نکته­ای در داستان از اهمّیت بنیادین برخوردار است، وحدت نظر دارند؛ همچنین افراد بر اساس داستان به انجام فعالیت­های ذهنی دست می­زنند و در پی یافتن روابط علی و معلولی هستند.» (برودل، ۱۳۷۳ : ۴).
«ژنت در کتاب «کلام روائی» ( ۱۹۷۲) سه عامل نقل، داستان و روایت را از یکدیگر متمایز می­ کند. منظور از نقل، ترتیب واقعی رویدادها در متن است؛ داستان، تسلسلی است که رویدادها «عملاً» در آن اتفاق می­افتند و می­توان آن را از متن استنباط کرد؛ و روایت همان عمل روایت کردن است. دو مقوله اول معادل همان تمایزی است که فرمالیست­های روس میان «پی­رنگ» و «داستان» قائل می­شدند: یک داستان پلیسی معمولاً با کشف یک جسد آغاز می­ شود و در پایان رد پاها را دنبال می­ کند تا نشان دهد که قتل چگونه اتفاق افتاده­است، اما این شکل از «پی­رنگ» حوادث، «داستان» یا ترتیب زمانی واقعی عمل را معکوس می­ کند. ژنت پنج مقوله محوری تحلیل قصه را از یکدیگر تمیز می­دهد. «ترتیب»، به ترتیب زمانی قصه مربوط می­ شود، یعنی این­که با عواملی از قبیل پرولپسیس (پیش بینی)، آنالپسیس ( بازگشت به گذشته) یا زمان پریشی که به ناهماهنگی میان «پیرنگ» و «داستان» مربوط می­ شود چگونه برخورد می­ کند. تداوم، مشخص می­ کند که روایت چگونه می ­تواند قطعه­ای را حذف کند، بسط دهد، خلاصه کند، درنگ کوتاهی ایجاد نماید و نظایر آن. (ایگلتون : ۱۴۵). بسامد به مسائلی از این قبیل می پردازد که آیا حادثه ای یک بار در روایت اتفاق افتاده و یک بار روایت شده است ، یک­بار اتفاق افتاده اما چند بار ذکر شده­است، چندبار اتفاق افتاده و چندبار ذکر شده است، یا چند بار اتفاق افتاده و فقط یکبار ذکر شده است. مقوله «وجه» را می­توان به دو مقوله «فاصله» و «چشم انداز» تقسیم کرد. فاصله به رابطه روایت کردن با مصالح خودش می ­پردازد: آیا مسأله روایت کردن است یا به نمایش گذاشتن آن، آیا قصه با گفتار مستقیم، غیر مستقیم، یا «غیر مستقیم آزاد» بیان شده است؟ چشم اندازهمان چیزی است که می­توان آن را به بیان سنتی «دیدگاه» نامید و به اشکال گوناگون نیز آن را به اجزایی تقسیم کرد: راوی ممکن است بیش از شخصیت­ها یا کمتر از آن­ها بداند و یا در سطح آن­ها حرکت کند. روایت می­توان «فاقد کانون» باشد، یعنی از زبان واقف به همه ماجرا و خارج از حوزه عمل روایت شود؛ یا «کانونی درونی» داشته باشد، یعنی شخصیتی از یک جایگاه ثابت و یا جایگاه­های متغیر آن را بازگوید. یا از دیدگاه چندین شخصیت بیان شود. شکلی از «کانون داری خارجی» نیز ممکن است که در آن راوی کمتر از شخصیت­ها می­داند. سرانجام مقوله­ای به نام لحن وجود دارد که به خود عمل روایت کردن می ­پردازد، این­که چه نوع راوی و شنونده­ای مورد نظر هستند. در این­جا میان زمان روایت و زمانی که روایت می­ شود و عمل روایت کردن و رویدادهایی که بازگو می­شوند، وقوع ترکیب­های گوناگونی امکان پذیر است: می­توان حوادث را قبل، بعد و یا ( مانند رمان نامه­ای) همزمان با وقوع آن­ها بیان کرد. راوی ممکن است خارج از روایت خود، داخل روایت خود ( مانند روایت­هایی که به زبان اول شخص بیان می­شوند) یا نه تنها داخل روایت بلکه شخصیت اول آن باشد. (همان :۱۴۶).

۳-۱۱- زمان از دیدگاه ژرار ژنت

«بسیاری بر این باورند که کتاب گفتمان روایی ژنت ^[۳۳] مهمترین اثری است که به شناخت روایت شناسی یاری می­رساند.» (برتنس، ۱۳۹۱ : ۸۷ ) او با تعریفی که از زمان به دست داده­است، زمانمندی را در سه سطح نظم (ترتیب)، تداوم ( توالی)، تکرار (بسامد) بررسی و طبقه بندی می­ کند.

۳-۱۲- نظم

ژنت در بحث نظم (ترتیب) به رابطه توالی رخدادهای داستان و نظم خطی آن­ها در متن می پردازد. «نخستین موضوع مورد توجه او شیوه­ ارائه ترتیب زمانی رخدادها و کنش­ها مثلاً یک رمان (طرح اولیه^[۳۴]) در یک داستان عینی( طرح روایی^[۳۵]) است. اگر رابطه­ بین ترتیب زمانی و ترتیب روایی را بیان کنیم گویی رابطه بین آن دو را در یک نقطه­ی معین بیان کرده­ایم. روایت می ­تواند موقتاً از ترتیب زمانی تقویمی رخدادها عقب بیفتد. روایت می ­تواند با رخدادها هم­زمان باشد یا می ­تواند از آن جلو بیفتد. ژنت از تمامی روابطی که ممکن است بین ترتیب زمان رخدادها و ترتیب روایت پیش آید، تحلیل دقیقی ارائه داد. او تحلیل خود را با بیانی فنی مطرح کرد تا ما را متوجه این واقعیت کند که همواره با رابطه­ بین دو جزء سر و کار داریم.» (برتنس۱۳۹۱: ۸۷ – ۸۸).